Polsko-ukraińskie związki leksykalne w świetle badań profesor Haliny Pelcowej
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/4Słowa kluczowe:
Lubelszczyzna, gwary polskie, gwary ukraińskie, dialektologia, leksemAbstrakt
W artykule omówiono polsko-ukraińskie związki leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, w polszczyźnie ogólnej i w pieśniach ludowych, opisane w pracach językoznawczych Profesor Haliny Pelcowej. Określono wzajemne wpływy poszczególnych odmian języka, oddziaływanie różnych języków etnicznych pogranicza, przenikanie elementów do nich należących, opozycje polski – ukraiński, dawny – współczesny, zasięgi leksemów. Podkreślono znaczenie prac naukowych Profesor Haliny Pelcowej dla badań ukrainistycznych, z uwzględnieniem genetycznych i kulturowych uwarunkowań wspólnoty leksykalnej gwar po obu stronach Bugu.
Bibliografia
Czyżewski Feliks, Warchoł Stefan, 1988, Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny, seria „Rozprawy Slawistyczne”, nr 9, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 1985, Studia nad słownictwem gwarowym Lubelszczyzny. Część I. Słownictwo pochodzenia małopolskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 1994, Mazowizmy leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 1997, Słownictwo wschodniosłowiańskie w gwarach Polski środkowo-wschodniej w świetle związków językowych polsko-ukraińskich, w: F. Czyżewski, M. Łesiów, red., Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce, seria „Rozprawy Slawistyczne”, nr 12, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 189–211.
Pelcowa Halina, 2001a, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 2001b, Kulturowa wartość słownictwa w gwarach pogranicza (na przykładzie gwar wschodniolubelskich), w: F. Czyżewski, red., Język i kultura na pograniczu polsko-ukraińsko-białoruskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 43–59.
Pelcowa Halina, 2002, Mowa mieszkańców nadbużańskich wsi województwa lubelskiego w świetle związków językowych polsko-ukraińskich, w: F. Czyżewski, red., Z dialektologii słowiańskiej, seria „Rozprawy Slawistyczne”, nr 19, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 59–73.
Pelcowa Halina, 2006, Bogactwo leksykalne pogranicza w świetle polsko-ukraińskich związków językowo-kulturowych, w: H. Pelcowa, red., Spotkania polsko-ukraińskie. Język – Kultura – Literatura, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, Chełm, s. 87–101.
Pelcowa Halina, 2012, Słownictwo kresowe jako element tożsamości pogranicza (na materiale gwar Lubelszczyzny), w: E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D. Kowalska, red., Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 5, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 257–264.
Pelcowa Halina, 2015a, Dziedzictwo leksykalne pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w interpretacji mieszkańców wsi, w: F. Czyżewski, M. Olejnik, A. Pihan-Kijasowa, red., Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych. W 110 rocznicę urodzin Profesora Władysława Kuraszkiewicza (1905–1997), Wydawnictwo Polihymnia, Lublin – Włodawa, s. 91–98.
Pelcowa Halina, 2015b, Leksyka kresowa północno-wschodniej Lubelszczyzny i jej odzwierciedlenie w pieśni ludowej, w: F. Czyżewski, A. Dudek-Szumigaj, M. Żygalova, red., Gdzie bije źródło… Pieśni ludowe pogranicza Polski i Białorusi, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin – Wisznice, s. 109–117.
Pelcowa Halina, 2012–2023, Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I: Rolnictwo. Narzędzia rolnicze. Prace polowe. Zbiór i obróbka zbóż; t. II: Rolnictwo. Transport wiejski. Rośliny okopowe i paszowe. Gleby i rodzaje pól. Uprawa lnu i konopi. Zbiór siana; t. III: Świat zwierząt; t. IV: Sad i ogród warzywny. Budownictwo i przestrzeń podwórza; t. V: Świat roślin; t. VI: Pokarmy; t. VII: Odzież i obuwie. Przędzenie lnu i tkanie płótna; t. VIII: (współaut.: I. Gumowska-Grochot, B. Skórska) Człowiek i rodzina. Higiena i choroby. Meble, sprzęty i prace domowe; t. IX: Przestrzeń wsi. Ukształtowanie powierzchni. Życie społeczne i zawodowe; t. X: Obrzędowość i obyczajowość ludowa; t. XI: Meteorologia i astronomia. Czas. Kolory; t. XII: Czynności – Miary – Uczucia – Cechy i właściwości – Inne. Teksty gwarowe. Indeks haseł, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 2020, Słowa pogranicza (na materiale gwarowym wschodniej Lubelszczyzny), „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”, nr specjalny, s. 121–135.
Pelcowa Halina, 2023, Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin. Profesor Halina Pelc, b.r., oprac. I. Gumowska-Grochot, https://www.umcs.pl/pl /prof-halina-pelc,27647.htm (dostęp: 15.04.2025).
