Polish-Ukrainian Lexical Relations in the Light of Research by Professor Halina Pelcowa
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/4Keywords:
Lublin region, Polish dialects, Ukrainian dialects, dialectology, lexeme, Polish-eastern Slavic borderlandAbstract
The article discusses Polish-Ukrainian lexical relations in the dialects of the Lublin region, in general Polish and in folk songs described in the linguistic works of Professor Halina Pelcowa. Mutual influences of different varieties of language, the influence of different ethnic languages of the borderland, the penetration of elements belonging to them, Polish-Ukrainian, ancient-modern oppositions, lexeme ranges were determined. The importance of Professor Halina Pelcowa’s scientific works for Ukrainian studies was emphasized, taking into account the genetic and cultural conditions of the lexical community of the dialects on both sides of the Bug River.
References
Czyżewski Feliks, Warchoł Stefan, 1988, Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny, seria „Rozprawy Slawistyczne”, nr 9, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 1985, Studia nad słownictwem gwarowym Lubelszczyzny. Część I. Słownictwo pochodzenia małopolskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 1994, Mazowizmy leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 1997, Słownictwo wschodniosłowiańskie w gwarach Polski środkowo-wschodniej w świetle związków językowych polsko-ukraińskich, w: F. Czyżewski, M. Łesiów, red., Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce, seria „Rozprawy Slawistyczne”, nr 12, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 189–211.
Pelcowa Halina, 2001a, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 2001b, Kulturowa wartość słownictwa w gwarach pogranicza (na przykładzie gwar wschodniolubelskich), w: F. Czyżewski, red., Język i kultura na pograniczu polsko-ukraińsko-białoruskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 43–59.
Pelcowa Halina, 2002, Mowa mieszkańców nadbużańskich wsi województwa lubelskiego w świetle związków językowych polsko-ukraińskich, w: F. Czyżewski, red., Z dialektologii słowiańskiej, seria „Rozprawy Slawistyczne”, nr 19, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 59–73.
Pelcowa Halina, 2006, Bogactwo leksykalne pogranicza w świetle polsko-ukraińskich związków językowo-kulturowych, w: H. Pelcowa, red., Spotkania polsko-ukraińskie. Język – Kultura – Literatura, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, Chełm, s. 87–101.
Pelcowa Halina, 2012, Słownictwo kresowe jako element tożsamości pogranicza (na materiale gwar Lubelszczyzny), w: E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D. Kowalska, red., Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 5, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 257–264.
Pelcowa Halina, 2015a, Dziedzictwo leksykalne pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w interpretacji mieszkańców wsi, w: F. Czyżewski, M. Olejnik, A. Pihan-Kijasowa, red., Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych. W 110 rocznicę urodzin Profesora Władysława Kuraszkiewicza (1905–1997), Wydawnictwo Polihymnia, Lublin – Włodawa, s. 91–98.
Pelcowa Halina, 2015b, Leksyka kresowa północno-wschodniej Lubelszczyzny i jej odzwierciedlenie w pieśni ludowej, w: F. Czyżewski, A. Dudek-Szumigaj, M. Żygalova, red., Gdzie bije źródło… Pieśni ludowe pogranicza Polski i Białorusi, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin – Wisznice, s. 109–117.
Pelcowa Halina, 2012–2023, Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I: Rolnictwo. Narzędzia rolnicze. Prace polowe. Zbiór i obróbka zbóż; t. II: Rolnictwo. Transport wiejski. Rośliny okopowe i paszowe. Gleby i rodzaje pól. Uprawa lnu i konopi. Zbiór siana; t. III: Świat zwierząt; t. IV: Sad i ogród warzywny. Budownictwo i przestrzeń podwórza; t. V: Świat roślin; t. VI: Pokarmy; t. VII: Odzież i obuwie. Przędzenie lnu i tkanie płótna; t. VIII: (współaut.: I. Gumowska-Grochot, B. Skórska) Człowiek i rodzina. Higiena i choroby. Meble, sprzęty i prace domowe; t. IX: Przestrzeń wsi. Ukształtowanie powierzchni. Życie społeczne i zawodowe; t. X: Obrzędowość i obyczajowość ludowa; t. XI: Meteorologia i astronomia. Czas. Kolory; t. XII: Czynności – Miary – Uczucia – Cechy i właściwości – Inne. Teksty gwarowe. Indeks haseł, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 2020, Słowa pogranicza (na materiale gwarowym wschodniej Lubelszczyzny), „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”, nr specjalny, s. 121–135.
Pelcowa Halina, 2023, Dziedzictwo leksykalne wyznacznikiem tożsamości regionu lubelskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin. Profesor Halina Pelc, b.r., oprac. I. Gumowska-Grochot, https://www.umcs.pl/pl /prof-halina-pelc,27647.htm (dostęp: 15.04.2025).
