"A White World, a Yellow Flower in It…" Polish Folk Worldview: Distortion or Transparency?
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/20Keywords:
folk culture, linguistic picture of the world, ethnolinguistic dictionary, point of view, subject, dynamic subjectAbstract
The worldview entrenched in colloquial and folk Polish is not only very extensive but also internally diverse and even full of contradictions. It is shaped by the following factors: (1) the object of perception and conceptualization, (2) reflexes of the many layers of historical and cultural formations, (3) conventions of genre, (4) temporal diversity of content, and (5) the different categories of knowledge (folk vs. scientific). In the light of this internal diversity, a legitimate question is whether Polish folk and colloquial worldview is characterized by distortion or transparency? When its reconstruction involves attention to detail, with a focus on linguistically and culturally relevant features, it allows one to uncover the “foundations of seeing”, the “primeval idea” that Olga Tokarczuk brings forth in The Empusium. Access to this higher level of worldview is granted through symbolism, through elements of imagery as representations of the world within a larger system of signs, ones that connect with the world and take on some of its features and functions. Dimensions of worldview also allow one to draw conclusions about the perceiving subject, to identify that subject’s viewpoints: those of a pilgrim, an exile, a wanderer, or a traveller. The general idea is that of a dynamic subject in constant motion: someone who (1) found him- or herself in this world against their will (an exile), (2) has no permanent place in it (a wanderer), (3) moves in a designated direction (a traveller), (4) journeys with a specific goal in mind (a pilgrim). The dynamics of the subject and the dynamics of world perceiving are correlated; their foundations – despite the (apparent) inconsistency of content – can be found in the harmonious unity of people and things, a unity that is characteristic of folk tradition.
References
Bartmiński Jerzy, 1988, „Niebo się wstydzi”. Wokół ludowego pojmowania ładu świata, w: M. Graszewicz, J. Kolbuszewski, red., Kultura, literatura, folklor. Prace ofiarowane Profesorowi Czesławowi Hernasowi, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. 96–106.
Bartmiński Jerzy, 1996, O „Słowniku stereotypów i symboli ludowych”, w: J. Bartmiński, red., Słownik stereotypów i symboli ludowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 9–34.
Moszyński Kazimierz, 1967, Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 1, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Tokarczuk Olga, 2022, Empuzjon. Horror przyrodoleczniczy, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Tołstaja Swietłana Michajłowna, 2004, Znaczenie symboliczne a punkt widzenia: motywacja znaczeń symbolicznych (kulturowych), w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, red., Punkt widzenia w języku i w kulturze, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 177–184.
Tomicki Ryszard, 1981, Religijność ludowa, w: M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, red., Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, s. 29–70.
Toporow Władimir, 1977, Wokół rekonstrukcji mitu o jaju kosmicznym (na podstawie baśni rosyjskich), w: E. Janus, M.R. Mayenowa, wybór i oprac., Semiotyka kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 132–146.
Tylkowa Danuta, 1981, Wiedza ludowa, w: M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, red., Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, s. 71–88.
Бартминский Ежий, 2013, Картина мирa в польской народной традиции, w: С.М. Толстая, T.A. Агапкина, Ethnolinguistica Slavica. К 90-летию со дня рождения академика Никиты Ильича Толстого, Индрик, Москва, с. 26–41. / Bartmiński Jerzy, 2013, Kartina mira v polʹskoj narodnoj tradicii, w: S.M. Tolstaâ, T.A. Agapkina, red., Ethnolinguistica Slavica. K 90 -letiû so dnâ roždeniâ akademika Nikity Ilʹiča Tolstogo, Indrik, Moskva, s. 26–41.
Иванов Вячеслав В., Топоров Владимир Н., 1965, Славянские языковые моделирующие семиотические системы, Издательство «Наука», Москва. / Ivanov Vjačeslav V., Toporov Vladimir N., 1965, Slavjanskie âzykovye modelirujushchie semiotičeskie sistemy, Izdatelʹstvo „Nauka”, Moskva.
Иванов Вячеслав В., Топоров Владимир Н., 1974, Исследования в области славянских древностей, Издательство «Наука», Москва. / Ivanov Vâčeslav V., Toporov Vladimir N., Issledovaniâ v oblasti slavânskih drevnostej, Издательство «Наука», Москва / Izdatelʹstvo „Nauka”, Moskva.
Топоров Владимир Н., 1988, Модель мира, w: С.А. Токарев, глав. ред., Мифы народов мира. Энциклопедия в двух томах, т. 2, Советская Энциклопедия, Москва, с. 161–164. / Toporov Vladimir N., 1988, Modelʹ mira, w: S.A. Tokarev, glav. red., Mify narodov mira. Ènciklopediâ v dvuh tomah, t. 2, Sovetskaya Ènciklopediâ, Moskva, t. 2, s. 161–164.
