Kosmopolityczny monizm versus kosmopolityczny pluralizm: cynicyzm i stoicyzm – dwa filary moralnego kosmopolityzmu
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2021/121/3Słowa kluczowe:
kosmopolityzm moralny, obywatelstwo świata, kosmopolityzm cyników, ko¬smopolityzm stoików, kosmopolis, postawa kosmopolitycznaAbstrakt
Przedmiot badań. Na przełomie XX i XXI w. kosmopolityzm stał się przedmiotem intensywnych badań. Jednym z kluczowych zagadnień będących przedmiotem zainteresowania jest problematyka relacji pomiędzy narodową a kosmopolityczną tożsamością.
Cel badawczy. Celem prowadzonego badania jest porównanie dwóch modeli kosmopolityzmu, dla których relacja ta stanowi centralny punkt odniesienia. Za najbardziej charakterystyczne i jednocześnie najlepiej ilustrujące tę kwestię autor uznaje koncepcje moralnego kosmopolityzmu reprezentowane z jednej strony przez greckich cyników, a z drugiej przez stoików.
Metoda badawcza. Korzystając z metody historyczno-porównawczej i krytycznej, artykuł przedstawia dwie starożytne odpowiedzi na to kluczowe pytanie. Koncepcja cyników zawiera monistyczny, podczas gdy koncepcja stoików pluralistyczny model relacji między tożsamością narodową i kosmopolityczną. Zgodnie z cynickim podejściem monistycznym lojalność wobec uniwersalnych, kosmopolitycznych „praw cnoty” ma zawsze pierwszeństwo przed lojalnością wobec lokalnej lub narodowej wspólnoty, podczas gdy oparta na idei oikeiosis pluralistyczna koncepcja stoicka daje pierwszeństwo raczej tożsamości lokalnej i narodowej niż kosmopolitycznej.
Wyniki. Porównanie tych dwóch hellenistycznych koncepcji prowadzi do wniosku, że nacechowana radykalnym etycznym naturalizmem monistyczna postawa cynicka, choć psychologicznie mniej wiarygodna niż stoicka, jest moralnie spójna i nie prowadzi cynika do etyczno-psychologicznego rozdarcia. Natomiast pluralistyczna postawa stoicka, mimo iż zdecydowanie bardziej wysublimowana i psychologicznie znacznie bardziej wiarygodna, może wprowadzać element wewnętrznego konfliktu pomiędzy lojalnością wobec państwa i lojalnością wobec „praw cnoty” rządzących wspólnotą kosmopolityczną. Podkreślając za cynikami wierność wobec uniwersalnych praw cnoty, stoicy pragną bowiem jednocześnie pozostać lojalni wobec własnego państwa.
Liczba pobrań
Bibliografia
Annas J., The Morality of Happiness, Oxford University Press, New York 1993.
Appiah K.A., Kosmopolityzm: Etyka w świecie obcych, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
Beck U., Władza i przeciwwładza w epoce globalnej. Nowa ekonomia polityki światowej, Scholar, Warszawa 2005.
Beck U., Grande E., Europa kosmopolityczna. Społeczeństwo i polityka drugiej nowoczesności, Scholar, Warszawa 2009.
Bevan E., Stoics and Sceptics, Oxford University Press, Oxford 1913.
Brock G., Brockhouse H., The Political Philosophy of Cosmopolitanism, Cambridge University Press, Cambridge 2005.
Brock G., Contemporary Cosmopolitanism: Some Current Issues, Philosophy Compass 2013/8/8, s. 689–698.
Brown G.W., Held D., The Cosmopolitanism: Reader, Polity Press, Cambridge 2010.
Brown G.W., Moving from cosmopolitan legal theory to legal practice: models of cosmopolitan law, Legal Studies 2008/3, s. 430–451.
Coppleston F., Historia filozofii, t. I, PAX, Warszawa 1988.
Cyceron, Pisma filozoficzne, t. II, PWN, Warszawa 1960.
Dimitrakopoulos M., Zur Bestimmung des Oikeion-Begriffs bei Platon. Eine begriffsgeschichtliche Untersuchung, Philosophia 1982/12, s. 190–210.
Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, PWN, Warszawa 1982.
Dockstadter J., Cynic Cosmopolitanism, European Journal of Political Theory 2018/20, s. 272–289.
Drałus D., Kręgi przynależności. Przyczynek do dziejów kosmopolityki, Studia Krytyczne 2018/6, s. 77–93.
Erler M., Stoic Oikeiosis and Xenophon’s Socrates, w: Th. Scaltsas A.S. Mason (red.), Zeno of Citium and His Legacy: The Philosophy of Zeno, The Municipality of Larnaca, Larnaca 2002, s. 239–258.
Firth R., Ethical Absolutism and the Ideal Observer, Philosophy and Phenomenological Research 1952/12, s. 317–345.
Gould J.B., The Philosophy of Chrysippus, E.J. Brill, Leiden 1971.
Grahn-Wilder M., Gender and Sexuality in Stoic Philosophy, Palgrave Macmillan, New York 2018.
Hard R., Diogenes and the Cynics. Saying Anecdotes with Other Popular Moralists, Oxford University Press, Oxford 2012.
Hicks R.D., Diogenes Laertius. Lives of the Eminent Philosophers, Vol. 2, Cambridge MA, Harvard University Press 1925.
Hinman L., Ethics. A Pluralist Approach to Moral Theory, Thomson Wadsworth, Belmont 2008.
Jedan Ch., Stoic Virtues. Chrysippus and the Religious Character of Stoic Ethics, Continuum, London, New York 2009.
Johncock W., Stoic Philosophy and Social Theory, Palgrave Macmillan 2020.
Long A.A., Socrates in Hellenistic Philosophy, w: A.A. Long (red.), Stoic Studies, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London 2002, s. 1–34.
Long A.A., From Epictetus to Epicurus. Studies in Hellenistic and Roman Philosophy, Clarendon Press, Oxford 2006.
Marek Aureliusz, Rozmyślania, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2015.
Meijer P.A., A New Perspectives on Anthistenes. Logos, Predicate and Ethics in his Philosophy, Amsterdam University Press, Amsterdam 2017.
Moles J.L., Cynic Cosmopolitanism, w: R. Bracht Branham, M.-O. Goulet-Caze (red.), The Cynic Movement in Antiquity and its Legacy, University of California Press, Berkeley, Los Angeles 1996, s. 105–120.
Nussbaum M., The Therapy of Desire. Theory and Practice in Hellenistic Ethics, Princeton University Press, Princeton 1994.
Pembroke S.G., Oikeiosis, w: A.A. Long (red.), Problems in Stoicism, London 1971, s. 136–157.
Pogge Th., Cosmopolitanism and Sovereignty, Ethics 1992/103, s. 48–75.
Ramelli I., Hierocles the Stoic. Elements of Ethics, Fragments and Excerpts, Society of Biblical Literature, Atlanta 2009.
Reydams-Schils G., The Roman Stoics: Self, Responsibility, and Affection, The University of Chicago Press, Chicago 2005.
Rist J.M., Stoic Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge 1969.
Schlereth Th. Jr., The Cosmopolitan Ideal in Enlightenment Thought: Its Forms and Function in the Ideas of Franklin, Hume, and Voltaire, 1694–1790, University of Notre Dame Press, Notre Dame 1977.
Schofield M., Stoic Ethics, w: B. Inwood (red.), The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge University Press, Cambridge 2003, s. 233–256.
Seneka Lucjusz Anneusz, Dialogi, Pax, Warszawa 1998.
Stobaios I., Anthologii, Berolini apud Weidmannos 1884.
Szestow L., Ateny i Jerozolima, Znak, Kraków 1993.
Świeżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa– Wrocław 2000.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, PWN, Warszawa 1990.
Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie do filozofii prawa, Zakamycze, Kraków 2000.
