East Slavic Elements in Adam Mickiewicz’s "Dziady"
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/28Keywords:
East Slavicisms, borrowings, Tsarist Russia, Adam Mickiewicz’s Dziady, semantic groupsAbstract
This article discusses East Slavic elements and their role in the text of Dziady by Adam Mickiewicz, categorizing them into various semantic groups. These include not only genetic borrowings from East Slavic languages but also so-called textual and stylistic East Slavicisms that evoke realities associated with Tsarist Russia. While not of East Slavic origin themselves (e.g., Latinisms or Germanisms), these expressions were commonly known and used in the Russian partition, and are connected with the despotic, ruthless rule of the Tsarist regime. In a sense, they serve as specific, marked lexemes imbued with a culture and history that carry clear associations with the oppressor.
References
Bajerowa Irena, 1992, Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 2: Fleksja, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Balowski Mieczysław, 2005, Zachodnio- i wschodniosłowiańskie pożyczki leksykalne w języku Adama Mickiewicza, Ostravská univerzita v Ostravĕ, Ostrava.
Bednarczuk Leszek, 2010, „Dziady” Adama Mickiewicza w kontekście białoruskim, w: R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, red., Symbolae grammaticae in honorem
Boguslai Dunaj, seria Biblioteka „LingVariów”, t. 9, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 45–51.
Bešta Teodor, 1971, Z badań nad wschodniosłowiańskimi wpływami językowymi w polszczyźnie romantyków, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 17, s. 199–241.
Boleski Andrzej, 1956, Słownictwo Juliusza Słowackiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Wrocław – Łódź.
Cieślikowa Aleksandra, 2001, Nazwa w tekście a tekst w nazwie, w: A. Pajdzińska, R. Tokarski, red., Semantyka tekstu artystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 99–108.
Górski Konrad, 1977, Mickiewicz, artyzm i język, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Hrabec Stefan, 1949, Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII wieku, Towarzystwo Naukowe, Toruń.
Kawyn-Kurzowa Zofia, 1963, Język filomatów i filaretów. Słowotwórstwo i słownictwo, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Klemensiewicz Zenon, red., 1959, O języku Adama Mickiewicza. Studia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Kosyl Czesław, 1992, Nazwy własne w prozie Jarosława Iwaszkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Krupianka Aleksandra, 1999, Stosunek Adama Mickiewicza do XIX-wiecznej normy językowej (na wybranych przykładach), w: Z. Kurzowa, Z. Cygal-Krupa, red., Mickiewicz i Kresy (rozprawy przedstawione na międzynarodowej sesji naukowej w Krakowie 4–6 grudnia 1997), Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 7–18.
Kurzowa Zofia, 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kurzowa Zofia, Cygal-Krupowa Zofia, red., 1999, Mickiewicz i Kresy (rozprawy przedstawione na międzynarodowej sesji naukowej w Krakowie 4–6 grudnia 1997 r.), Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Mickiewicz Adam, 1955, O krytykach i recenzentach warszawskich, w: A. Mickiewicz, Dzieła, t. 5: Pisma prozą, cz. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. V–XXXII.
Nitsch Kazimierz, 1934, Z zagadnień języka Mickiewicza, „Język Polski”, R. XIX, z. 5, s. 129–141.
Pigoń Stanisław, 1934, Jeszcze o mickiewiczowskim gadaniu, „Język Polski”, R. XIX, z. 5, s. 162–164.
Pigoń Stanisław, 1971, Na marginesie Słownika Mickiewiczowskiego. Cząstka 2, „Język Polski”, R. LI, z. 5, s. 325–327.
Rudnicka-Fira Elżbieta, 1981, Nazewnictwo w „Dziadach” Adama Mickiewicza, w: A. Wilkoń, H. Wróbel, red., Język artystyczny, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 145–170.
Rudnicka-Fira Elżbieta, 1986, Słownictwo „Dziadów” Adama Mickiewicza w świetle analizy statystycznej (wybór problematyki), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Stachowski Stanisław, 1999, Słownictwo pochodzenia orientalnego w utworach Adama Mickiewicza, w: Z. Kurzowa, Z. Cygal-Krupowa, red., Mickiewicz i Kresy (rozprawy przedstawione na międzynarodowej sesji naukowej w Krakowie 4–6 grudnia 1997 r.), Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 230–146.
Stankiewicz Stanisław, 1936, Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej, cz. 1 (do roku 1830), Wydawnictwa Towarzystwa Pomocy Naukowej im. E. i E. Wróblewskich w Wilnie, Wilno.
Tarczyńska Joanna, 1980, Słownictwo „Ballad” i „Sonetów” A. Mickiewicza. Analiza statystyczna, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Zarębiny w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie [maszynopis].
Trypućko Józef, 1955–1957, Język Władysława Syrokomli, t. 1–2, Uppsala Universitet, Uppsala.
Trypućko Józef, 1958, Źródła języka Mickiewicza, w: J. Trypućko, Mickiewicz Adam 1855–1955. Księga w stulecie zgonu, Polskie Towarzystwo Naukowe, Londyn, s. 315–348.
Trypućko Józef, 1969, O języku „Wspomnień z dzieciństwa” Franciszka Mickiewicza, „Acta Universitatis Upsaliensis”.
Turska Halina, 1930, Język Jana Chodźki. Przyczynek do historii języka polskiego na obszarze północno-wschodnim Rzeczypospolitej, Koło Polonistów Słuchaczów Uniwersytetu Stefana Batorego, Wilno.
Turska Halina, 1955, Prowincjonalizmy językowe w „Panu Tadeuszu”, Warszawa (na prawach rękopisu, przedruk w: T. Friedelówna, red., 1984, Wybór pism (1945–1962), Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 21–37.
Weiss-Brzezinowa Maria, 1965, Regionalizmy kresowe w „Pamiętniku Rusieckiej”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, z. 15, s. 119–175.
Wilkoń Aleksander, 1999, Styl kresowy Mickiewicza, w: Z. Kurzowa, Z. Cygal-Krupowa, red., Mickiewicz i Kresy (rozprawy przedstawione na międzynarodowej sesji naukowej w Krakowie 4–6 grudnia 1997), Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 7–18.
Zarębina Maria, 1977, Wyrazy obce w „Panu Tadeuszu”, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
