History of the Polish Spiš Recorded in the Dialect Dictionary (from the Works on the an "Illustrated Dictionary of the Spiš Dialect and Culture")
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/11Keywords:
Spiš, Spiš dialect, loanwords in the Spiš dialect, Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej [‘An illustrated dictionary of the dialect and culture of Spiš’]Abstract
In the article we find an overview of loanwords present in the Spiš dialect. These borrowed vocabulary is made up of words of Hungarian, Romanian, Southern Slavic, Ukrainian, Slovak, German and Greek origin. Many borrowings (often referred to collectively as the Carpathisms, especiallyRomanianisms and Southern Slavicisms) arrived in Podhale along with Wallachian migrations, just as with Ukrainisms. Slovakisms and Hungarianisms penetrated the shorter route – from south to north. On the other hand, Germanisms testify to the centuries-old impact of German on Polish and the fact that Spiš belongs to Austro-Hungarian Empire. The material basis of our research is An Illustrated dictionary of the Spiš dialect and culture.
References
Balogh Lajos, Bańczerowski Janusz, Posgay Ildikó, 2000, Węgierskie elementy leksykalne w języku regionu karpackiego (w świetle danych „Karpackiego atlasu dialektologicznego)”, „Prace Filologiczne”, t. XLV, s. 27–34.
Crânjală Dumitru, 1938, Rumunské vlivy v Karpatech, Nákl. Sboru pro výzkum Slovenska a Podkarpatské Rusi; v komisi Orbis, Praha.
Ficowski Jerzy, 1953, Cyganie polscy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Gołąb Zbigniew, 1952, Wyrazy pochodzenia południowosłowiańskiego w polskich gwarach góralskich, „Język Polski”, R. XXXII, s. 202–208.
Herniczek-Morozowa Wanda, 1976, Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 2–3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Kąś Józef, Rak Maciej, 2024, Ilustrowany słownik gwary i kultury spiskiej, t. I: A–J, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków.
Kniezsa István, 1934, Pochodzenie hungaryzmów karpackiej terminologii pasterskiej, w: Księga referatów. II Międzynarodowy Zjazd Slawistów, Sekcja I. Językoznawstwo, Drukarnia Bankowa, Warszawa, s. 49–53.
Kostecka-Sadowa Anna, 2015, Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Kraków.
Kostecka-Sadowa Anna, 2019, Zapożyczenia niemieckie w gwarze spiskiej (na podstawie materiału zgromadzonego w Korpusie spiskim), „Gwary Dziś”, t. 11, s. 123–134, https://doi.org/10.14746/gd.2019.11.10
Krandżalov Dumitru, 1963, Znaczenie i charakter wpływów rumuńskich w Karpatach Zachodnich ze szczególnym uwzględnieniem Wołoszczyzny Morawskiej, w: W. Antoniewicz, red., Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. V: Wędrówki pasterskie i nazewnictwo ludowe Tatr Polskich i Podhala, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, s. 165–232.
Krandżalov Dumitru, 1965, O rumunských vlivech na Podhalí, „Onomastika”, vol. X, s. 251–271.
Kucała Marian, 2005, Europejskość góralskiego słownictwa, w: M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora, red., Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Krakowskiej, Nowy Targ, s. 184–189.
Łukasik Stanisław, 1935, Obustronne stosunki językowe rumuńsko-polskie w słownictwie, toponomastyce i onomastyce, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. XL, s. 264–272.
Németh Michał, 2008, Zapożyczenia węgierskie w gwarze orawskiej i drogi ich przenikania, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków.
Popowska-Taborska Hanna, 1986, Losy niektórych karpatyzmów w gwarach polskich, „Slavia Occidentalis”, t. 43, s. 193–199.
Rak Maciej, 2020, Zapożyczenia leksykalne w gwarze podhalańskiej i drogi ich przenikania, w: M. Jankowiak, M. Vašíček, red., Slovanské dialekty v jazykovém kontaktu. Nářeční lexikum v pomezních oblastech v minulosti a současnosti, Slovanský ústav AV ČR, v. v. i., Praha, s. 193–202.
Siatkowski Janusz, 1997, Językowe wpływy niemieckie w Karpatach, w: B. Falińska, red., Witold Doroszewski. Mistrz i Nauczyciel, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku, Łomża, s. 75–99.
Sobierajski Zenon, 1963, Z morfologicznych wpływów słowackich na polskie gwary spiskie, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo”, s. 319–330.
Sobierajski Zenon, 1983, Geolingwistyczna analiza związków międzysłowiańskich na Spiszu, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo”, s. 383–403.
Stachowski Marek, 2005, Karpatyzm leksykalny, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, z. 122, s. 179–188.
Vrabie Emil, 1973, Un parler polonais de Roumanie par rapport au „Petit Atlas des parlers polonais”, Centrul de Multiplicare al Univ., Bucureşti.
Vrabie Emil, 1976, Note lexicale privind elementele de origine romaneasă in limba polonă, „Studii şi cercetari lingvistice”, nr 2, s. 171–179, nr 3, s. 279–291.
Zaręba Alfred, 1951, Węgierskie zapożyczenia w polszczyźnie, „Język Polski”, R. XXXI, z. 3, s. 113–125.
Zaręba Alfred, 1978, Kontakty leksykalne na pograniczu językowym polsko-czeskosłowackim, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo”, s. 333–341.
Zawiliński Roman, 1899, O wpływie języka słowackiego na polskie gwary góralskie, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. IV, s. 3–4.
Ястремська Тетяна, 2008, Традиційне гуцульське пастухування, НАН України, Інститут українознавства ім. І. Крипʹякевича, Львів. / Âstremsʹka Tetyana, 2008, Tradicìjne guculʹsʹke pastuhuvannâ, NAN Ukraïni, Ìnstitut ukraïnoznavstva ìm. Ì. Krip`âkeviča, Lʹvìv.
