Leksyka mikropola tematycznego "BURZA" w języku mieszkańców Wielkopolski (cz. 1)
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/12Słowa kluczowe:
gwara, leksyka, pole tematyczne, meteorologia, WielkopolskaAbstrakt
Artykuł jest pierwszą z dwóch części opisu wielkopolskich nazw związanych z mikropolem tematycznym BURZA. Autorka zamieściła w nim charakterystykę materiałów z różnych okresów badawczych, począwszy od lat trzydziestych XX w., czyli danych leksykalnych pozyskanych przez Adama Tomaszewskiego, przez materiały Władysława Kupiszewskiego z lat pięćdziesiątych/sześćdziesiątych, poświadczenia zespołu Zenona Sobierajskiego i Józefa Burszty do Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski z lat siedemdziesiątych/osiemdziesiątych, na badaniach terenowych współcześnie prowadzonych przez autorkę i osoby współpracujące kończąc. O ile dane leksykalne archiwalne pochodzą z punktów badawczych rozproszonych w całej Wielkopolsce, o tyle materiał współczesny koncentruje się głównie na okolicach Pobiedzisk w środkowej Wielkopolsce. Opis wyekscerpowanych nazw jest prowadzony w ten sposób, by uzyskać analizę porównawczą dla konkretnego terenu (okolic Pobiedzisk) na tle pozostałych poświadczeń wielkopolskich. W artykule omówiono nazwy zjawiska pogodowego, jakim jest burza, oraz jej typowe wyznaczniki, takie jak huk i błysk.
Bibliografia
Bąk Piotr, 1960, Słownictwo gwary okolic Kramska na tle kultury ludowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Czyżewski Feliks, 1993, Sposoby zażegnywania burzy, „Twórczość Ludowa”, nr 1–2(23), s. 34–42.
Czyżewski Feliks, 1994, Burza w wierzeniach ludowych wschodniej Lubelszczyzny, „Etnolingwistyka”, t. 6, s. 169–173.
Czyżewski Feliks, Sajewicz Michał, 1994, Ludowy stereotyp burzy (na współczesnym materiale ze wschodniej Polski), „Białostocki Przegląd Kresowy”, t. 2, s. 27–76.
Gruchmanowa Monika, 1969, Gwary Kramsk, Podmokli i Dąbrówki w województwie zielonogórskim, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra.
Gruchmanowa Monika, 1970, Gwary zachodniej Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Gruchmanowa Monika, 2003, Wielkopolskie materiały gwarowe zebrane przez Adama Tomaszewskiego, w: M. Gruchmanowa, Gwary w ojczyźnie i na obczyźnie. Studia, Wydawnictwo Poznańskich Studiów Polonistycznych, Poznań, s. 33–38.
Kobus Justyna, 2024, Leksyka pozornie ogólnopolska w języku mieszkańców wielkopolskich wsi – standard czy dialekt?, w: T. Jastremska, D.K. Rembiszewskа, red., Studia gwarowe, t. 2(15): Gwary wobec wyzwań współczesności, Instytut Slawistyki PAN, Instytut Ukrainoznawstwa im. I. Krypiakiewicza NANU, Lwów – Warszawa, s. 286–297.
Kobus Justyna, 2025, Nazwy wiatru w języku mieszkańców wielkopolskich wsi na tle kultury regionu, w: A. Kwaśnicka-Janowicz, M. Mycawka, R. Przybylska, M. Rak, K. Stachowski, red., Gwara i kultura w słowie zapisane. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Józefowi Kąsiowi, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 273–289.
Kobus Justyna, w druku, Nazwy chmur w języku mieszkańców wielkopolskich wsi, „Prace Filologiczne”.
Kupiszewski Władysław, 1969, Słownictwo meteorologiczne w gwarach i historii języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Kupiszewski Władysław, Węgiełek-Januszewska Zdzisława, 1959, Słownictwo Warmii i Mazur. Astronomia ludowa, miary czasu i meteorologia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Nowak Henryk, 1970, Gwary chazackie w powiecie rawickim, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Nowak Henryk, 1982, Gwary południowej Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Reichan Jerzy, Woźniak Kazimierz, 2004, Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne, Wydawnictwo Lexis, Kraków.
Szyfer Anna, 1969, Tradycyjna astronomia i meteorologia ludowa na Mazurach, Warmii i Kurpiach, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”, Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn.
Tomaszewski Adam, 1930, Gwara Łopienna i okolicy w północnej Wielkopolsce, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Tomaszewski Adam, 1936, Mowa tzw. Mazurów wieleńskich. Z mapką, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, Poznań.
Zagórski Zygmunt, 1967, Gwary północnej Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
