Jeszcze o gwarowych wyrazach "zajda", "zajdy", "zajdki", ich wariantach i derywatach
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/10Słowa kluczowe:
leksyka gwarowa, dialektyzmy zajda, zajdy, zajdki, warianty, derywatyAbstrakt
W artykule na podstawie nowych danych gwarowych (atlasowych i leksykograficznych) omówiono dialektyzmy zajda, zajdy, zajdki (opisane w 1967 r. przez K. Zierhoffera) wraz z ich wariantami i derywatami. Tworzą one stosunkowo liczną rodzinę wyrazową i są bardzo dobrze udokumentowane w literaturze przedmiotu. Przedstawiono ich różnorodność formalną (wielość wariantów morfologicznych zajda – ż., zajdo – n., zajdy – plt., derywaty zajdka, zajdecka, zajdko, zajdek, zajdecek, zajdecuś, zajdki, zajdecki wraz z wariantami fonetycznymi z å pochylonym i o < å) oraz semantyczną (wyraz wieloznaczny) – o wiele większą niż opisywana w przeszłości, a także ich geografię. Omówiono również kurpiowskie zájda ‘człowiek, który stąpa, chodzi długimi krokami’, zájdy, 2. żart. ‘długie nogi człowieka, zwłaszcza stąpającego długimi krokami’ i podlaskie zajdy ‘tylna część nogi, łydki’, prawdopodobnie homonimy, wyrazy innego pochodzenia, na co wskazują ich synonimy sajda, sajdy, wspólne z kaszubskim sajda.
Bibliografia
Chludzińska-Świątecka Jadwiga, 1972, Budowa słowotwórcza rzeczowników w gwarach Warmii i Mazur, „Prace Filologiczne”, t. XXII, s. 159–289.
Karaś Halina, 2011, Polska leksykografia gwarowa, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Karaś Halina, 2019, Jeszcze o potrzebie dokumentowania leksyki gwarowej (na przykładzie wybranych wyrazów południowomałopolskich z okolic Biecza), „Gwary Dziś”, t. 11, s. 19–27.
Karaś Halina, 2020, Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Symoni-Sułkowska Jadwiga, 1958, Słownictwo Warmii i Mazur: transport i komunikacja, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Tarnacki Józef, 1939, Studia porównawcze nad geografią wyrazów (Polesie – Mazowsze), Drukarnia Bankowa, Warszawa.
Zierhoffer Karol, 1967, O wyrazie gwarowym zåjdy, „Slavia Occidentalis”, t. 26, s. 186–192.
