Krajna i Lubelszczyzna – leksykalne paralele (na przykładzie słownictwa kulinarnego)

Abstrakt

Położona w północno-zachodniej Polsce Krajna i usytuowana na południowym wschodzie kraju Lubelszczyzna to regiony, które w przestrzeni wielu dyskursów są postrzegane i portretowane w sposób niemal skrajnie odmienny (i to na wielu płaszczyznach). Mimo niezaprzeczalnych różnic wskazanie cech wspólnych dla obu tych krain, choćby na gruncie polszczyzny ludowej i kultury tradycyjnej, nie nastręcza jednak poważniejszych trudności. Jednym z wielu obszarów, który w pewnym stopniu integruje rzeczone terytoria, są kulinaria. Celem artykułu jest porównawcza leksykalno-semantyczna analiza krajeńskiego i lubelskiego ludowego słownictwa kulinarnego, zmierzająca do wyróżnienia jednostek wykazujących podobieństwo zarówno pod względem formalnym, jak i znaczeniowym. Przedmiot opisu stanowi zbiór 55 kulinaryzmów wyekscerpowanych w głównej mierze z opracowań leksykograficznych rejestrujących leksykalne dziedzictwo Krajny i Lubelszczyzny. Krajeńską leksykę, zgromadzoną m.in. w Słownictwie krajniackim. Słowniku gwary wsi Podróżna w Złotowskiem Władysława Brzezińskiego i Małym słowniku gwary krajeńskiej Jowity Kęcińskiej-Kaczmarek, skonfrontowano ze słownictwem lubelskim zawartym w VI tomie Słownika gwar Lubelszczyzny autorstwa Haliny Pelcowej, zatytułowanym Pokarmy. Przeprowadzone badania pozwalają wyodrębnić w obrębie zebranego materiału trzy kategorie: 1) paralele pełne (leksemy całkowicie zbieżne formalnie i semantycznie) (49,1%), 2) paralele niepełne (leksemy całkowicie zbieżne formalnie i częściowo semantycznie) (25,5%) oraz 3) paralele pozorne (leksemy całkowicie zbieżne formalnie i rozbieżne semantycznie) (25,5%).