Horror jako gatunek transmedialny — prolegomena
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2025/68.1/1Słowa kluczowe:
horror fiction; transmedia genre; genre studies; video games; interactive horror; post-horrorAbstrakt
The article is an introduction to the exploration of horror as a transmedia genre. Contemporary horror is growing in popularity and functions in various media: literature, film, video games, streaming platforms, comics, but also in art or the entertainment industry. The elements that constitute horror (aesthetics, motifs, emotions evoked — art-horror, N. Carroll) allow it to be found in novels, films and video games, the genre of which is increasingly being studied. The presence of horror elements and horror characters (figures) in many media at the same time makes the genre gain new qualities and should be researched from a transmedia perspective (M. Freeman, A.M. Smith, B. Lutostański). On the basis of horror figures — monsters derived from the Gothic novel, but undergoing transformations on the ground of various media and cultural texts — the authors of the article demonstrate the necessity of a paradigm change and approach to horror in scientific research. They examine the classic figures of the vampire and zombie, but also ghosts, demons (folklore, religion) and new technologies, including artificial intelligence (AI). Referring to the concept of post-horror (D. Brzostek, D. Church), the authors describe contemporary social fears that are reflected in horror literature, digital/video games and film — with references to other media.
Liczba pobrań
Bibliografia
Adamczewska-Baranowska Izabella (2025), London Uncanny: A Gothic Guide to the Capital in Weird History and Fiction [recenzja], „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
All that Gothic (2014), red. A. Łowczanin, D. Wiśniewska, Peter Lang GmbH, Frankfurt nad Menem.
Baran Paweł (2025), Observe, dismember, overcome: Resident Evil 4 (2005; 2023) and Dead Space (2008; 2023) as video game extensions of the body horror subgenre, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Barr Matthew (2020), Zombies, Again? A Qualitative Analysis of the Zombie Antagonist’s Appeal in Game Design [w:] The Playful Undead and Video Games, red. S.J. Webley, P. Zackariasson, Routledge, Nowy Jork [ResearchGate], www.researchgate.net/publication/334563797_Zombies_Again_A_Qualitative_Analysis_of_the_Zombie_Antagonist%27s_Appeal_in_Game_Design [dostęp: 30.05.2025].
Braszka Justyna (2025), Postkolonialne lęki w nawiedzonym domu. Motywy traumy i poszukiwania tożsamości w horrorze dla młodzieży „Nakarmię cię strachem” Trang Thanh Tran, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Brzostek Dariusz (2020), Wola nie-wiedzy. Horror postmodernistyczny czy groza późnej nowoczesności?, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Bubnowska Marta (2025), Zombie as Victim in Film, TV Series, and Video Games, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Caillois Roger (1967), Od baśni do science fiction [w:] R. Caillois, Odpowiedzialność i styl, przeł. J. Błoński i in., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Carroll Noël (2024), Filozofia horroru albo paradoksy uczuć, przeł. M. Przylipiak, „Octavo”, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Church David (2021), Post-Horror. Art, Genre, and Cultural Elevation, Edinburgh University Press Ltd, Edynburg.
Clasen Mathias (2021), Fear Not! Horror Movies Build Community and Emotional Resilience, „Aeon”, 14 października, https://aeon.co/essays/fear-not-horror-movies-build-communityand-emotional-resilience [dostęp: 27.05.2025].
Crișan Marius-Mircea (2025), A Milestone In The Field of Dracula Studies: Elizabeth Miller And The Perception Of History In Bram Stoker’s Vampire Novel, „Zagadnienia Rodzajów
Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Fisiak Tomasz (2025), Dracula Meets the Music Video, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Foucault Michel (1998), Trzeba bronić społeczeństwa: wykłady w Collège de France, przeł. M. Kowalska, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Freeman Matthew, Smith Anthony M. (2023), Transmedia/Genre: Rethinking Genre in a Multiplatform Culture, Palgrave McMillan, Londyn.
Garda Maria B. (2016), Interaktywne fantasy. Gatunek w grach cyfrowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Gasz Małgorzata (2024), Nowe modele świadczenia pracy w warunkach gospodarki cyfrowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” nr 369(4), HDL: http://hdl.handle.net/11089/55291.
Gemra Anna (2008), Od gotycyzmu do horroru. Wilkołak, wampir i Monstrum Frankesteina w wybranych utworach, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Gemra Anna (2025), Co widzisz? Profesor Johna Katzenbacha jako horror psychologiczny. Kilka uwag, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Gotycyzm i groza w kulturze (2003), red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Grabias Magdalena (2025), Hans Corneel de Roos, Powers of Darkness: The Lost Version of Dracula, Overlook Duckworth, New York and London 2017, pp. 309 [recenzja], „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Has-Tokarz Anita (2010), Horror w literaturze współczesnej i filmie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Herman Anouk (2025), Nawiedzony dom i widma faszyzmu: o „Tell Me I’m Worthless” Alison Rumfitt, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Jenkins Henry (2007), Transmedia Storytelling 101, „POP JUNCTIONS”, 21 marca, https://henryjenkins.org/blog/2007/03/transmedia_storytelling_101.html?rq=%20transmedia%20storytelling [dostęp: 24.05.2025].
Jędrzejewska-Szpak Dorota (2025), A jednak żyje! Mutacje współczesnego horroru, „Ekrany” nr 73(1).
Klevjer Rune (2006), hc11: Rune Klevjer Genre Blindness, „DIGRA”, 15 listopada. https://digra.org/hc11-rune-klevjer-genre-blindness [dostęp: 27.05.2025].
Konefał Jakub (2008), Ciało i lęk. Fizjologia śmierci w zombie horrorze oraz kulturze audiowizualnej, „Kwartalnik Filmowy” nr 61.
Kraszewski Jakub (2025), Śmierć, groza i kasety wideo. Fenomen analogowego horroru, „Ekrany” nr 73(1).
Krauze Maciej (2025), Ideologia zza wrót piekieł. Polityczne znaczenie yōkai w filmach Kaneto Shindō — Onibaba (1964) i Kuroneko (1968), „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Krzywinska Tanya (2002), Hand on Horror, „Spectator” nr 22(2) https://cinemadev.cntv.usc.edu/spectator/098/15877.pdf [dostęp: 27.05.2025].
Kukulak Szymon (2025), Przedwieczni z gwiezdnego płomienia. Prawda Stanisława Lema jako horror kosmiczny, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Kurkiewicz Marek (2025), Audialny wymiar grozy we wczesnej prozie Jakuba Małeckiego, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Leksykon mniej znanych filmów wampirycznych (2018), red. R. Dudziński, M. Wolski, Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej “Trickster”, Wrocław.
Lutostański Bartosz (2019), Prolegomena do genologii transmedialnej, „Tekstualia” nr 3(58).
Marcela Mikołaj (2025), Ciemna strona Selene. Horror przypominania, powtarzania i przepracowania w „Returnal”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Matlas Katarzyna (2025), “I HOPE THIS HURTS.” — Rhetorics of Rape in „Mouthwashing” Digital Game, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Mazurkiewicz Adam (2025), Wpływ anglojęzycznych tłumaczeń literatury grozy w 1990–1995 na kształtujące się po 1989 roku polskie realizacje gatunku, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Mydla Jacek (2025), Rethinking Terror and Horror with Plato, Aristotle, and Shakespeare, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Napieraj Natalia (2025), Zatrute (ciało)przestrzenie: ekohorror w powieści „Fruta podrida” Liny Meruane, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Nikodem Mikołaj (2019), Horror [hasło] [w:] Ilustrowany słownik terminów literackich. Historia, anegdota, etymologia, red. Z. Kadłubek, B. Mytych-Forajter, A. Nawarecki, Słowo/ obraz terytoria, Gdańsk.
Olkusz Ksenia (2019), Narracje zombiecentryczne: literatura, teoria, antropologia, TAiWPN Universitas, Kraków.
Piotrowska-Grot Magdalena (2025), Czego (nie) boi się surrealizm? Przerażająca (nad)rzeczywistość twórczych koszmarów surrealistów i surrealistek, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Piskorska Jadwiga (2025), Zbrodnia w afekcie. Afektywny potencjał figury wampira-seryjnego mordercy w prozie Tadeusza Konwickiego, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Płuciennik Jarosław, Suvilehto Pirjo (2025), Haunted Sketches: Analyzing the Foundations of Horror in Early Works by Tove Jansson and Walt Disney, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Poniatyszyn Kajetan (2025), Weird fiction a horror. Uwagi terminologiczno-genologiczne, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Rouse Richard III (2009), Match Made in Hell: The Inevitable Sucess of the Horror Genre in Video Games [w:] Horror Video Games: Essays on the Fusion of Fear and Play, red. B. Perron, McFarland, Jefferson.
Seltnerajch Julia (2025), Echoes of Evil: Haunted Houses and Lingering Terrors in „The Amityville Horror” and „The Conjuring”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Siedlecka-Jamiołkowska Paulina (2025), Słowiańskie strachy we współczesnej polskiej literaturze fantastycznej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Slany Katarzyna (2016), Groza w literaturze dziecięcej: od Grimmów do Gaimana, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Staszenko-Chojnacka Dominika (2023), Postklasyczna groza. Przeobrażenia fuzji gatunkowej survival horroru, „Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication” nr 33(42).
Trzaska Nina Anna (przekł.) [Stoker Bram] (2026), Przekład opowiadania Brama Stokera „Gibbet Hill”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” t. 68, nr 1 [Early View].
Wokół gotycyzmów. Wyobraźnia, groza, okrucieństwo (2002), red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik, TAiWPN Universitas, Kraków.
Yamato Jen (2024), Horror movies have never been bigger. And that’s scary, „The Washington Post”, 1 sierpnia, www.washingtonpost.com/entertainment/movies/2024/08/01/horror-movies-growing-genre [dostęp: 25.05.2025].
Żmuda Michał (2012), Horror w grach komputerowych: poetyka grozy a gatunek survival horroru. Olbrzym w cieniu, red. A. Pitrus, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.