Archiwum i „papiery” Erny Rosenstein — „próba porządkowania doświadczeń”
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2025/68.1/29Słowa kluczowe:
Erna Rosenstein; archive; artistic activity; daily notes; drawings; sylvaAbstrakt
The article’s author analyzes the contents of Erna Rosenstein’s private archive, deposited in the Manuscript Warehouse at the National Library in Warsaw. Its contents consist of five notebooks, one notebook decorated by the artist, two binders with poems, postcards and letters addressed to Józef Baran and one photo of Rosenstein. The contents of the rough drafts have never been published, but in 2002, Zbigniew Taranienko printed several poems from the archive in the publication “Things, Traces, and Papers from the Cabinet”. The author of the essay, analyzing Rosenstein’s private notes, proposed a narrative “from the inside of the archive” (Lucyna Marzec’s term). Individual notes made it possible to reconstruct the rhythm of the artist’s life in the 1990s and establish a list of people with whom she kept in touch. In addition, the notebooks from the archive provide an insight into the artist’s creative process, who would have prioritized notes and drawings. On individual pages, you can find lists (names, numbers, products), instructions and drawings prepared by the artist. Rosenstein’s way of keeping rough drafts indicates the artist’s reluctance to separate the two activities and to separate what is written and drawn. The artist’s archive allows her to tell stories about her private life and artistic activity and trace how the notes were organized, which took the form of Silva. Rosenstein’s rough drafts store poetic texts and sketches transferred to canvas and are also an enclave of freedom and manual activities, including copying, pasting, and cutting. The book she created, containing poems from the 1990s, can be considered a summa of reflections on art and literary activities.
Liczba pobrań
Bibliografia
Twórczość Erny Rosenstein. Tom 1, wiersze, 1997–2000, Warszawa, Magazyn Rękopisów Biblioteki Narodowej, Rps akc. 16965.
Twórczość Erny Rosenstein. Tom 2, wiersze, 2000–2001, Warszawa, Magazyn Rękopisów Biblioteki Narodowej, Rps akc. 16965.
Twórczość Erny Rosenstein. Tom 3, bajki, 1997–2001, Warszawa, Magazyn Rękopisów Biblioteki Narodowej, Rps akc. 16965.
Wiersze 1990–1992, notatki, 1990–1992, Polska, Magazyn Rękopisów Biblioteki Narodowej, Rps akc. 16153.
Zeszyty z wierszami zapiskami i rysunkami, 1951–1977, Polska, Magazyn Rękopisów Biblioteki Narodowej, Rps akc. 16152.
Brach-Czaina Jolanta (2022a), Błony umysłu, Dowody na Istnienie, Warszawa.
Brach-Czaina Jolanta (2022b), Szczeliny istnienia, Dowody na Istnienie, Warszawa.
Czyżak Borysław (2024), Kolekcja. Opowieści o współczesnej sztuce polskiej, Marginesy, Warszawa.
Dauksza Agnieszka (2019), Jareminaka. Gdzie jest Maria?, Znak, Kraków.
Foucault Michel (1999), Sobąpisanie, przeł. M.P. Markowski [w:] M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, wybór i oprac. T. Komendant, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Foucault Michel (2000), Techniki siebie [w:] M. Foucault, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, przekł. i wstęp D. Leszczyński, L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Wrocław.
Gingeras Alison (2021), Erna Rosenstein. Once Upon a Time, Hauser & Wirth Publishers, Köln.
Grzemska Aleksandra (2023), Autoutopie i doświadczenia kryzysu w praktykach life writing Erny Rosenstein i Urszuli Broll, „Wielogłos” nr 4.
Ingold Tim (2015), Rysowanie, pisanie i kaligrafia, „Teksty Drugie” nr 4.
Jarecka Dorota, Piwowarska Barbara (2014), Rosenstein. Mogę powtarzać tylko nieświadomie / I Can Repeat Only Unconsciously, Fundacja Galerii Foksal, Warszawa.
Juchniewicz Andrzej (2023), Dać się porwać archiwum, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” nr 12.
Już trudno. Rottenberg [rozmawia D. Jarecka] (2013), Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa [e-book].
Karpowicz Agnieszka (2023), Białoszewski temporalny (czerwiec 1975–czerwiec 1976), Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk [ebook].
Marzec Lucyna (2017), W archiwum prywatnym, „Czas Kultury” nr 2.
Marzec Lucyna (2020), Skarbiec, skandal i wielojęzyczność Anny Świrszczyńskiej. O „Jeszcze kocham… Zapiskach intymnych” Anny Świrszczyńskiej w opracowaniu Wioletty Bojdy, „Teksty Drugie” nr 5.
Marzec Lucyna (2022), Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Na pewno mu nie przeszkadzałam. Rozmowa z Erną Rosenstein [rozmawiał J. Baran] (1992) [w:] Erna Rosenstein, red. i układ graf. J. Chrobak, Stowarzyszenie Artystyczne „Grupa Krakowska”, Kraków.
„Nigdy nie zamierzałam się poddać”. Z Erną Rosenstein rozmawia Urszula Usakowska-Wolff (2014), „Midrasz” nr 1.
Nycz Ryszard (1996), Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu, TAiWPN Universitas, Kraków.
Piwowarska Barbara (red.) (2005), Kolekcjonowanie świata: Jadwiga Maziarska — listy i szkice, Instytut im. Adama Mickiewicza, Warszawa.
Ptaszkowska Hanna (1967), Erna Rosenstein, „Poezja” nr 6.
Przymuszała Beata (2021), Krzątanina Brach-Czainy — myślenie ciałem. Między metaforą a wiedzą, „Humaniora. Czasopismo Internetowe” nr 3.
Rodak Paweł (2006), Dziennik pisarza. Między codzienną praktyką piśmienną a literaturą, „Pamiętnik Literacki” nr 4.
Rodak Paweł (2011), Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Sławiński Janusz (1990), Próba porządkowania doświadczeń [w:] J. Sławiński, Teksty i teksty, Wydawnictwo PEN, Warszawa.
Smolińska Marta (2020), Witalność materii. Wosk w twórczości Jadwigi Maziarskiej czytany z perspektywy posthumanizmu, „Sensus Historiae” nr 1.
Taborska Agnieszka (2011), „Zamknęłam oczy — chcę widzieć”, czyli sztuka Erny Rosenstein, „Dwutygodnik” nr 58, www.dwutygodnik.com/artykul/2288-zamknelam-oczy--chcewidziec-czyli-sztuka-erny-rosenstein.html [dostęp: 16.05.2024].
Tomczok Marta (2019), Czy Żydzi i Polacy nienawidzą się nawzajem? Literatura jako mediacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Turowski Andrzej (2019), Biomorfizm w sztuce XX wieku. Między biomechaniką a bezformiem, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk.
Woolf Virginia (2019), Własny pokój, przeł. A. Graff, Osnova, Warszawa.