Wokół działań legislacyjnych obozu rządzącego i opozycji parlamentarnej dotyczących formy głosowania w wyborach prezydenckich w 2020 r.

Jarosław Galicki

doi:10.26485/SW/2025/40/2

Autor

Jarosław Galicki Zespół Szkół Społecznych Fundacji Edukacji „Fabryczna 10” w Białymstoku https://orcid.org/0000-0003-3257-9822

DOI:

https://doi.org/10.26485/SW/2025/40/2

Słowa kluczowe:

wybory prezydenckie, nowelizacja, prawo wyborcze

Abstrakt

Wybory prezydenckie w 2020 r. odbyły się w szczególnych warunkach epidemii COVID-19. Warunki te wpłynęły na wysoką aktywność legislacyjną ustawodawcy w zakresie prawa wyborczego. Większość parlamentarna przeforsowała zmiany w Kodeksie wyborczym, ustawy na okoliczność tylko wyborów prezydenckich, a minister zdrowia wydawał rozporządzenia z przepisami sanitarnymi. Obóz rządzący najpierw wdrażał głosowanie wyłącznie korespondencyjne dla wszystkich wyborców, lecz zmienił koncepcję i głosowanie przeprowadzono tradycyjnie, z naciskiem na opcję korespondencyjną. Opozycja parlamentarna wyszła z propozycją przeprowadzenia głosowania za pomocą Internetu. Projekt ustawy nie doczekał się uchwalenia. Przepisy ustaw na okoliczność wyborów prezydenckich nie były wolne od mankamentów, zwłaszcza w kontekście zachowania zasad powszechności, tajności i równości wyborów.

Bibliografia

Czakowski Michał. 2011. „E-voting na przykładzie Estonii i Brazylii”. Studia Biura Analiz Sejmowych 3(27): 121–136.

Cześnik Mikołaj, Flis Jarosław, Gendźwiłł Adam, Haman Jacek, Materska-Sosnowska Anna, Rakowska-Trela Anna, Rychard Andrzej, Wrzalik Magdalena, Zbieranek Jarosław. 2022. Reguły. Zamiary. Praktyki. Prawo wyborcze i wybory 2017–2020. Warszawa. Fundacja Batorego.

Dobrowolski Marek. 2022. „Wybory prezydenckie w czasie pandemii”. Przegląd Sejmowy 6: 13–44.

Kobylski Piotr. 2022. „Powszechność w głosowaniu korespondencyjnym w dobie COVID-19. Wybrane zagadnienia”. Studia z Polityki Publicznej 9(1): 83–95.

Piotrowski Ryszard. 2021. Prawo w stanie epidemii – uwagi o niezgodności z Konstytucją RP ustawowej regulacji wyboru Prezydenta RP w 2020 r. W Interdyscyplinarność – w nauce najciekawsze rzeczy dzieją się na styku różnych dziedzin. Księga jubileuszowa Profesor Małgorzaty Król-Bogomilskiej. Red. Magdalena Błaszczyk, Anna Ziętara. Warszawa: C.H. Beck.

Rakowska-Trela Anna. 2021. „Wybory prezydenckie 2020”. Państwo i Prawo 9: 44–66.

Skotnicki Krzysztof. 2015. Aktualne problemy polskiego prawa wyborczego. W Aktualne problemy polskiego i litewskiego prawa konstytucyjnego. Red. Dariusz Górecki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Wrzalik Magdalena. 2020. Głosowanie korespondencyjne za granicą – wnioski praktyczne. Warszawa: Fundacja Batorego.

Zbieranek Jarosław. 2011. Nowe procedury: głosowanie korespondencyjne i przez pełnomocnika. W Kodeks wyborczy. Wstępna ocena. Red. Krzysztof Skotnicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 2009 nr 114 poz. 946).

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2025 poz. 365).

Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020 poz. 374).

Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 568).

Ustawa z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (Dz.U. 2020 poz. 827).

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. 2020 poz. 695).

Ustawa z dnia 2 czerwca 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego (Dz.U. 2020 poz. 979).

Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 497).

Postanowienie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2020 r. w sprawie zarządzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2020 poz. 184).

Postanowienie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 czerwca 2020 r. w sprawie zarządzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2020 poz. 988).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 czerwca 2020 r. w sprawie wykazu środków ochrony osobistej związanej ze zwalczaniem epidemii COVID-19 dla członków obwodowych komisji wyborczych oraz szczegółowych zasad bezpieczeństwa sanitarnego w lokalu wyborczym (Dz.U. 2020 poz. 1046).

Załącznik do uchwały Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 12 marca 2018 r. w sprawie określenia szczegółowego zakresu zadań urzędników wyborczych, sposobu ich realizacji oraz zasad wynagradzania za ich realizację, a także zasad zwolnienia od pracy zawodowej na czas wykonywania obowiązków urzędnika wyborczego w wyborach organów jednostek samorządu terytorialnego. https://pkw.gov.pl/uploaded_files/1520928870_Uchwala_w_sprawie_urzednikow_wyborczych.pdf

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46 WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.U.UE.L.2016.119.1).

Bernaczyk Michał. Kwiecień 2020. Dopuszczalność zastosowania art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 w celu udostępnienia danych ze spisu wyborców. Wrocław: Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu.

Gersdorf Małgorzata. Kwiecień 2020. Opinia w przedmiocie ustawy z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (druk senacki nr 99). Warszawa: Sąd Najwyższy. PP-I-0131-1416/20.

Matczak Marcin. Kwiecień 2020. Opinia w sprawie zgodności z Konstytucją RP rozwiązań legislacyjnych zawartych w ustawie z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (druk senacki nr 99). Warszawa: Kancelaria Senatu. Opinie i ekspertyzy OE – 290.

Piotrowski Ryszard. Kwiecień 2020. Opinia o ustawie z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (druk senacki nr 99). Warszawa: Kancelaria Senatu. Opinie i ekspertyzy OE – 292.

Piotrowski Ryszard. Maj 2020. Opinia o ustawie z dnia 12 maja 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego (druk senacki nr 118). Warszawa: Kancelaria Senatu. Opinie i ekspertyzy OE – 294.

Uziębło Piotr. 2020. Czy możliwe jest przeprowadzanie wyborów podczas stanu epidemii? Opinia prawna. Warszawa: Fundacja Batorego.

Zalasiński Tomasz. Kwiecień 2020. Opinia prawna dla Fundacji im. Stefana Batorego w sprawie charakteru prawnego wniosku Poczty Polskiej S.A. o udostępnienie danych ze spisu wyborców, przedstawionego w dniu 24 kwietnia 2020 r. wójtom, burmistrzom oraz prezydentom miast. Warszawa: Fundacja Batorego.

Opinia prawna z dnia 23 kwietnia 2020 roku przygotowana przez radcę prawnego prof. UAM dr hab. Krystiana M. Ziemskiego oraz Macieja Kiełbusa na zlecenie Związku Miast Polskich w przedmiocie udostępnienia Poczcie Polskiej S.A. danych zawartych w spisach wyborców prowadzonych przez gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Poznań: Związek Miast Polskich.

Opinia z dnia 23 kwietnia 2020 r. ekspertów Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego Fundacji dr hab. Agnieszki Barczak-Oplustil, dr. Wojciecha Górowskiego, dr. Mikołaja Małeckiego, dr. Kamila Mamaka, dr Małgorzaty Prycak, prof. UJ dr. hab. Janusza Raglewskiego, dr. Szymona Tarapaty, dr. Witolda Zontka po konsultacji z prof. dr. hab. Krzysztofem Skotnickim i prof. ALK dr hab. Agnieszką Grzelak w sprawie przekazywania spisów wyborców Poczcie Polskiej S.A. celem przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych w stanie prawnym na dzień 23 kwietnia 2020 r. Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja. https://kipk.pl/wp-content/uploads/2021/08/opiniaspiswyborcow.pdf

Opinia z dnia 27 kwietnia 2020 r. w sprawie projektu ustawy o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (druk senacki nr 99). Warszawa: OBWE – Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Opinia nr ELE-POL/373/2020.

Opinion on the draft Act on special rules for the organisation of the general election of the President of the Republic of Poland ordered in 2020 with the possibility of postal voting (senate paper no. 118). Warszawa: OBWE – Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Opinia nr ELE-POL/374/2020.

Code of Good Practice in Electoral Matters: Guidelines and Explanatory Report Adopted by the Venice Commission at its 51st and 52nd Sessions (Venice, 5–6 July and 18–19 October 2002).

Decyzja Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r., znak BPRM.4820.2.3.2020.

Druk sejmowy nr 301, IX kadencja.

Druk sejmowy nr 328, IX kadencja.

Druk sejmowy nr 368, IX kadencja.

Informacja o możliwości skorzystania przez każdego wyborcę z korespondencyjnego trybu głosowania oraz sposobie realizacji tego prawa w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 28 czerwca 2020 r., ZPOW-711-51/20, Państwowa Komisja Wyborcza.

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 30 czerwca 2020 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 28 czerwca 2020 r.

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 13 lipca 2020 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Pismo Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 5 maja 2020 r., ZPOW-501-23/20.

Uchwała nr 129/2020 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 10 maja 2020 r. w sprawie stwierdzenia braku możliwości głosowania na kandydatów w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Uwagi Związku Miast Polskich i Unii Metropolii Polskich do ustawy z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta RP zarządzonych w 2020 r. w brzmieniu przekazanym do Senatu (druk nr 99). https://www.miasta.pl/aktualnosci/zwiazek-miast-polskich-i-unia-metropolii-polskich-o-wyborach-korespondencyjnych (dostęp 10.09.2025).

Stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 16 czerwca 2020 r., ZPOW-711-105/20, Państwowa Komisja Wyborcza.

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 22 kwietnia 2020 r., VII.602.9.2020.

https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-157-2020/$file/9-020-157-2020.pdf (dostęp 10.09.2025).

https://tvn24.pl/wybory-prezydenckie-2020/wybory-prezydenckie-2020-oswiadczenie-jaroslawa-kaczynskiego-i-jaroslawa-gowina-w-sprawie-niewaznosci-wyborow-co-uzgodniono--st4576529 (dostęp 10.09.2025).

https://kipk.pl/wp-content/uploads/2021/08/opiniaspiswyborcow.pdf (dostęp 10.09.2025).

https://www.miasta.pl/aktualnosci/opinia-prawna-nt-zadan-poczty-polskiej (dostęp 10.09.2025).

https://www.miasta.pl/aktualnosci/opole-prezydent-odmawia-poczcie-polskiej-wydania-spisu-wyborcow (dostęp 10.09.2025).

https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/10/Wybory-prezydenckie-2020_kontekst-prawny.pdf (dostęp 10.09.2025).

https://prezydent2015.pkw.gov.pl/pliki/1_Protokol.pdf. (dostęp 10.09.2025).

https://prezydent2015.pkw.gov.pl/pliki/1432572034_protokol.pdf (dostęp 10.09.2025).

https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/03/Stanowisko-Zespo%C5%82u-Ekspert%C3%B3w-Wyborczych-ws.-terminu-wybor%C3%B3w-prezydenckich.pdf (dostęp 19.09.2025).

https://archiwum.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Forum%20Idei/Stanowisko_Zespolow_Ekspertow_Prawnych_i_Wyborczych_ws_glosowania_korespondencyjnego_fin.pdf (dostęp 10.09.2025).