Bolesław III Wrymouth, the hero of Piarist dramas
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2022.1-03Keywords:
Wrymouth, school theater in the 17th-18th centuries, Piarists in Poland in the 17th-18th centuries, character in drama, Piarist education in the 17th-18th centuries.Abstract
The subject of the article is nine printed theatrical summaries (from the years 1682–1723) from Piarist schools in the former Polish-Lithuanian Commonwealth, featuring Bolesław III Wrymouth as the protagonist. The analyzed dramas were part of the educational program of the Piarists, in which the teaching of history held a significant place, and Bolesław III Wrymouth himself was presented as an exemplary figure. The monarch embodied the Piarist educational ideal of a knight making efforts to defend the homeland. He was portrayed as a warrior, knight, sage, politician, and defender of the Christian faith. The article also traces how individual playwrights utilized the same historical events (such as Bolesław’s struggles with the Pomeranians, Moravians, Przecław, the defeat of Yaropolk II of Kiev). It illustrates the serving function of these episodes in relation to the overarching didactic-moralizing idea of the Piarist school stage. The article also addresses the adaptation of historical material to the panegyric character of the presentations.
References
Amor et Amator civum Boleslaus Crivoustuts (1721). Piotrków.
Amplificator Polonae gloriae (1723). Radom.
Annibal Polonus, Boleslaus Crivoustus (1719). Warszawa.
Aquila Sarmatica (1702). Wieluń.
Corona Votorum et desideriorum Vladislai Hermani et Juditae Principum Poloniae Boleslaus Chrivoustus filius (1723). Rzeszów.
Fascia Gembiciana… (1697). Łowicz.
Felicitas Boleslai Audacis II regis Poloniae (1723). Łowicz.
Fortuna sejmowa za Zygmunta Augusta (1683). Łowicz.
Fortuna verbo Ioannis revocata (1684). Góra Kalwaria.
[Joannes Chrysostomus a s. Venceslao] (1712). Vladislaus IV princips Poloniarum. Piotrków.
Krasnodębski K. (1718). Victima regni coronata in Boleslao Kryvousto. Warszawa.
Mars Polonus, Boleslaus Kriwoustus (1682). Łowicz.
Occasus Orientis Vladislaus IV princips Poloniarum (1712). Piotrków.
Ordinationes Visitationis Apostolicae Pro Provincia Polona Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum. P. 1-5. (1753). [Warszawa].
Polonia inopinato abscessu in Galliam Henrici Valesii (1730). Warszawa.
Sigismundus Tertius (1726). Góra Kalwaria.
Sol caeli Sarmatici coronatus (1720). Piotrków.
Stylus regiae et heroae virtutis (1731). Łuków.
Suppar praetexta purppuris saeculis… – Sędziwa młodość nie z włosu, lecz z samego geniuszu, niegdyś w Bolesławie, dziś w Franciszku Salezym Potockim uznana i na akcie komedialnym […] przyczytana (1718). Waręż.
Theatrum Polonae Gloriae Apollinari… (1694). Warszawa.
Victor coronatus, Vladislaus III (1722). Szczuczyn.
Vindex patriae (1724). Łowicz.
Anonim, tzw. Gall (1989). Kronika polska. Przeł. R. Grodecki, oprac. M. Plezia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Banaszkiewicz, J. (1999). Młodzieńcze gesta Bolesława Krzywoustego, czyli jak zostaje się prawdziwym rycerzem i władcą. W: Theatrum ceremoniale na dworze książąt i królów polskich. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu.
Banaszkiewicz, J. (2018). Złota ręka komesa Żelisława (Gall, II 25; Kadłubek, II, 24,26). W: J. Banaszkiewicz, W stronę rytuałów i Galla Anonima (s. 210–243). Kraków: Avalon.
Bartkiewicz, K. (1979). Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby Oświecenia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bieńkowski, T. (1961). Antyk w szkolnym dramacie pijarskim w Polsce. Meander, 16, 313–322.
Bieńkowski, T. (1997). Dzieje ojczyste w jezuickim teatrze szkolnym w Polsce. W: S. Bylina (red.), Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin (s. 315–318). Warszawa: Semper.
Bömelburg, H.-J. (2011). Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700). Przeł. Z. Owczarek, wprowadzenie A. Lawaty. Kraków: Universitas.
Dalewski, Z. (2005). Rytuał i polityka. Opowieść Galla Anonima o konflikcie Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem, Warszawa: Instytut Historii PAN.
Długosz, J. (1972). Uczniowie kolegium pijarskiego w Podolińcu w latach 1643–1670. Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 7, 235–256.
Estreicher, K. (1905). Bibliografia polska. T. 20. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Estreicher, K. (2020). Bibliografia polska. T. 36, z. 3. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Falińska, M. (1986). Przeszłość a teraźniejszość. Studium z dziejów świadomości historycznej społeczeństwa staropolskiego. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauk Politycznych.
Gierowski, J. (1964). Jabłonowski Jan Stanisław (1669–1731). W: Polski słownik biograficzny (s. 221 223). T. 10. Wrocław: Wydawnictwo PAN.
Gruntowska, D. (2016). Mit Bolesława Krzywoustego jako władcy idealnego. Wokół Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem. W: M. Karwowska, M. Grabowski, K. Żukowska (red.), Trwała obecność mitu w literaturze i kulturze (s. 55–66). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Grześkowiak-Krwawicz, A. (1993). Wkład pijarów w kształtowanie politycznej kultury szlachty w czasach stanisławowskich. W: I. Stasiewicz-Jasiukowa (red.), Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX wieku (s. 133–150). Warszawa–Kraków: Zakład Historii Nauk Społecznych Instytutu PAN.
Hahn, W. (1982). Pijarski teatr szkolny w Polsce (zarys). W: Pijarzy w kulturze dawnej Polski. Ludzie i zagadnienia (s. 214–225). Kraków: Nakładem Polskiej Prowincji XX Pijarów.
Kłoczowski, J. (1969). Zakony męskie w Polsce w XVI–XVIII wieku. W: Kościół w Polsce (s. 483–730). T. 2: Wiek XVI–XVIII. Kraków: Znak.
Konarski, S. (1959). Pisma pedagogiczne. Wstęp i objaśnienia Ł. Kurdybacha. Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Korotaj, W. (1967). Z problematyki staropolskich programów teatralnych. W: W. Roszkowska (red.), Wrocławskie spotkanie teatralne (s. 81–109). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Korotaj, W. (1978). Wstęp. W: W. Korotaj, J. Szwedowska, M. Szymańska (red.), Dramat staropolski od początku do powstania sceny narodowej. Bibliografia (s. III–XXIV). T. 2: Programy drukiem wydane do r. 1765. Cz. 2: Programy teatru pijarskiego oraz innych zakonów i szkół katolickich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Korotaj, W., Szwedowska, J., Szymańska, M. (red.) (1978). Dramat staropolski od początku do powstania sceny narodowej. Bibliografia. T. 2: Programy drukiem wydane do r. 1765. Cz. 2: Programy teatru pijarskiego oraz innych zakonów i szkół katolickich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kostkiewiczowa, T. (1993). Poeci ze środowiska pijarskiego w wieku oświecenia – rekonesans. W: I. Stasiewicz-Jasiukowa (red.), Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX wieku (s. 73–90). Warszawa–Kraków: Zakład Historii Nauk Społecznych Instytutu PAN.
Kowalczyk-Heyman, E. (2005). Zbigniew i Bolesław – czytanie Anonima zwanego Gallem. W: S. Rosik, P. Wiszewski (red.), Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego (s. 257–265). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Leszczyński, R. (1963). Z repertuaru teatru pijarskiego. Prace Polonistyczne, 19, 75–106.
Łukaszewicz, J. (1851). Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do roku 1794. T. 4. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego.
Mirek, M. (2020). Pietas et litterae. Wpływ kolegium pijarów w Podolińcu na rozwój dawnego szkolnictwa, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 62, 245–263.
Mistrz Wincenty, tzw. Kadłubek (1992). Kronika polska. Przeł. i oprac. B. Kübris. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Okoń, J. (1970). Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII w.. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Okoń, J. (1984). Odsiecz wiedeńska Jana III w staropolskim teatrze szkolnym. Śladami propagandy sukcesu. Pamiętnik Teatralny, 33 (1-2), 103–116.
Okoń, J. (1990). Barokowy dramat i teatr w Polsce wśród zadań publicznych i religijnych. W: I. Sławińska i M. B. Stykowa (red.), Popularny dramat i teatr religijny w Polsce (s. 7–26). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Pelczar, R. (1998). Teatr pijarski na Rusi Czerwonej w XVII–XVIII wieku. Nasza Przeszłość, 53 (2), 95–112.
Pełech, T. (2016). „Hannibal ante portas”. Interpretacja fabuły z 21 rozdziału III księgi „Kroniki polskiej” Anonima tzw. Galla. Meluzyna, 3 (1), 5–13.
Puchowski, K. (1993). Edukacja historyczno-geograficzna w kolegiach pijarskich i jezuickich w I. Rzeczypospolitej. Próba porównania. W: I. Stasiewicz-Jasiukowa (red.), Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX wieku (s. 477–486). Warszawa–Kraków: Zakład Historii Nauk Społecznych Instytutu PAN.
Puchowski, K. (1999). Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej 1565–1773. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Puchowski, K. (2017). „Pietas” w kolegiach szlacheckich Rzeczypospolitej Obojga Narodów doby oświecenia. W: B. Kuczera-Chachulska, T. Chachulski, J. Snopek (red.), Wiek XVIII – między tradycją a oświeceniową współczesnością. Hermeneutyka wartości religijnych (s. 156—192). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Simon, L. (1929). Nieznany dialog pijarski. Pamiętnik Literacki, 26 (1-4), 88–91.
Szczerbicka-Ślęk, L. (1973). W kręgu Klio i Kaliope. Staropolska epika historyczna. Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich.
Szczerbicka-Ślęk, L. (1975) Mit Piastów w literaturze XVI–XVIII w. W: R. Heck (red.), Piastowie w dziejach Polski. Zbiór artykułów z okazji trzechsetnej rocznicy wygaśnięcia dynastii Piastów (s. 83–101). Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich.
Świeboda, J. (1993). Pijarski ośrodek muzyczny w Rzeszowie XVII i XVIII w. W: I. Stasiewicz-Jasiukowa (red.), Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII–XIX wieku (s. 355–370). Warszawa–Kraków: Zakład Historii Nauk Społecznych Instytutu PAN.
Taraszkiewicz, J. (2003). Pijarski teatr szkolny w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1658–1740. W: I. Kadulska (red.), Europejskie związki dawnego teatru szkolnego i europejska wspólnota dawnych kalendarzy (s. 34–39). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Taraszkiewicz, J. (2011a). Edukacja historyczna w szkolnictwie pijarskim Rzeczypospolitej 1642–1773. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Taraszkiewicz, J. (2011b). Miejsce nauczania historii w pijarskich profesoriach Rzeczypospolitej w XVIII wieku. Biuletyn Historii Wychowania, 13, 51–58.
Taraszkiewicz, J. (2016). Wychowanie religijne elementem edukacji pijarskiej w Rzeczypospolitej Obojga narodów na przełomie XVII i XVIII wieku. Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, 8 (1), 101–116.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
