Osady biogeniczne torfowisk regionu łódzkiego jako materiał do badań kopalnych Cladocera
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2023/113/10Słowa kluczowe:
osady jeziorne, torf, warunki siedliskowe, wioślarki, rekonstrukcje paleoekologiczne, środkowa PolskaAbstrakt
Artykuł przedstawia zróżnicowanie genezy i cech geomorfologicznych form zajętych przez torfowiska regionu łódzkiego oraz zmienną litologię osadów wypełniających ich misy. Podjęto ocenę przydatności osadów biogenicznych zdeponowanych w takich formach do analiz paleoekologicznych. W ramach przeglądu dotychczasowych badań przedyskutowane zostały walory i słabości analizy szczątków kopalnych wioślarek, a także zakres takich analiz w okresie ostatnich kilkunastu lat i ich znaczenie dla rekonstrukcji paleogeograficznych zmian w późnym vistulianie i holocenie. Innymi istotnymi celami syntezy jest przedstawienie znaczenia badań o wysokiej rozdzielczości opróbowania osadów i ocena zasadności ich wykonywania.
Bibliografia
Balwierz Z. 1980. Analiza palinologiczna późnoglacjalnych i holoceńskich osadów z torfowiska w Napoleonowie. Acta Universitatis Lodziensis 22(2): 151-157.
Charmann D. 2002. Peatlands and environmental change. John Wiley and Sons.
Dzieduszyńska D., Forysiak J. 2018. Chronostratigraphy of the Late Vistulian in Central Poland and the correlation with Vistulian glacial phases. Studia Quaternaria 36(2): 137-145.
Forysiak J. 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osa-dach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99.
Forysiak J., Obremska M., Pawłowski D., Kittel P. 2010. Late Vistulian and Holocene changes in the Ner river valley in light of geological and palaeoecological data from the Ner-Zawada peatland. Geologija 52(1-4): 25-33.
Forysiak J., Okupny D., Obremska M., Antczak-Orlewska O., Płóciennik M., Pawłowski D., Baradyn D., Kotrys B., Luoto T.P., Nevalainen L., Borówka R.K. 2023. Changes in habitat conditions in a Late Glacial fluviogenic lake in response to climatic fluctuations (Warta River valley, central Poland). Geological Quarterly 67: 1.
Fryer G. 1968. Evolution and Adaptive Radiation in the Chydoridae (Crustacea: Cladocera): A Study in Comparative Functional Morphology and Ecology. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 254(795): 221-382.
Goździk J. 1974. Osady pełni würmu w zagłębieniu jeziornym w Napoleonowie. Pierwsze krajowe sympozjum paleolimnologiczne we Włocławku. Streszczenia referatów i komunikatów, Warszawa.
Goździk J., Konecka-Betley K. 1992. Późnovistuliańskie utwory węglanowe w zagłębieniach bezodpływowych rejonu kopalni Bełchatów. Część I. Geneza i stratygrafia. Roczniki Gleboznawcze 43(3–4): 103-112.
Klatkowa H. 1990. Występowanie eemskich osadów organicznych i uwagi o paleomorfologii środkowej Polski u schyłku warty i podczas eemu. Acta Geographica Lodziensia 61: 8-18.
Korhola A., Tikkanen M., Weckström J. 2005. Quantification of Holocene Lake-Level Changes in Finnish Lapland Using a Cladocera–Lake Depth Transfer Model. Journal of Paleolimnology 34: 175-190.
Kraużlis K. 1975. Wpływ młodoczwartorzędowych ruchów tektonicznych na morfologię i budowę wewnętrzną tarasów środkowej Warty. I Krajowe Sympozjum „Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce”, Warszawa: 239-253.
Locke A., Sprules W.G. 2000. Effects of Acidic PH and Phytoplankton on Survival and Condition of Bosmina Longirostris and Daphnia Pulex. Hydrobiologia 437: 187-196.
Lotter A.F., Birks H.J.B., Hofmann W., Marchetto A. 1997. Modern Diatom, Cladocera, Chironomid and Chrysophyte Cyst Assemblages as Quantitative Indicators for the Reconstruction of Past Environmental Conditions in the Alps. I. Climate. Journal of Paleolimnology 18: 395-420.
Manikowska B. 1995. Aeolian activity differentiation in the area of Poland during the period 20-8 ka BP. Biuletyn Peryglacjalny 34: 125- -165.
Okupny D. 2023 Geochemical characteristics of Late Glacial and Holocene biogenic sediments in central Poland and implications for reconstructing the palaeoenvironment. Acta Geographica Lodziensia 113: 47-76.
Pawłowski D. 2010. Analiza Cladocera z torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.) Torfowisko Żabieniec: Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań: 129-139.
Pawłowski D., Kloss M., Obremska M., Szymanowski M., Żurek S. 2012. Evolution of small valley mire in central Poland as a result of hydroclimatic oscillations. Geochronometria 39: 133-148.
Pawłowski D., Kowalewski G., Milecka K., Płóciennik M., Woszczyk M., Zieliński T., Okupny D., Włodarski W., Forysiak J. 2015. A reconstruction of the palaeohydrological conditions of a flood‐plain: a multi‐proxy study from the Grabia River valley mire, central Po-land. Boreas 44(3): 543-562.
Pawłowski D., Borówka R.K., Kowalewski G.A., Luoto T.P., Milecka K., Nevalainen L., Zieliński T. 2016. Late Weichselian and Holocene record of the paleoenvironmental changes in a small river valley in Central Poland. Quaternary Science Reviews 135: 24-40.
Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Milecka K., Okupny D., Słowiński M., Michczyńska D., Forysiak J., Twardy J. 2022. Climate and abiotic landscape controls of Younger Dryas environmental variability based on a terrestrial archive (the Żabieniec mire, Central Poland). Catena 219.
Płóciennik M., Kruk A., Forysiak J., Pawłowski D., Mianowicz K., Elias S., Borówka R.K., Kloss M., Obremska M., Coope R., Krąpiec M., Kittel P., Żurek S. 2015. Fen ecosystem responses to water-level fluctuations during the early and middle Holocene in central Europe: a case study from Wilczków, Poland. Boreas 44: 721-740.
Płóciennik M., Jakiel A., Forysiak J., Kittel P., Płaza D.K., Okupny D., Pawłowski D., Obremska M., Brooks S.J., Kotrys B., Luoto T.P. 2021. Multi-proxy inferred hydroclimatic conditions at Bęczkowice fen (central Poland); the influence of fluvial processes and human activity in the stone age. Acta Geographica Lodziensia 111: 135-157.
Roman M. 2016. Pojezierze eemskie: uwagi o genezie i zaniku jezior polodowcowych centralnej Polski. Acta Geographica Lodziensia 105: 11-25.
Rudna M., Wojewódka-Przybył M., Forysiak J., Milecka K., Okupny D. 2023. Cladocera Responses to the Climate-Forced Abrupt Environmental Changes Related to the Late Glacial/Holocene Transition. Water 15(2): 348.
Rybak J.I., Błędzki L.A. 2010. Słodkowodne Skorupiaki Planktonowe. Klucz Do Oznaczania Gatunków. Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Rydin H., Jeglum J. 2006. The biology of peatlands. Oxford University Press, Oxford, Nowy Jork.
Stańczykowska A. 1979. Zwierzęta bezkręgowe naszych wód. WSiP, Warszawa.
Szeroczyńska K. 1991. Impact of Prehistoric Settlements on the Cladocera in the Sediments of Lakes Suszek, Błȩdowo, and Skrzetuszewskie. W: V. Kořínek, D.G. Frey (red.) Biology of Cladocera. Springer: 105-114.
Szeroczyńska K. 1998. Wioślarki (Cladocera, Crustacea) jako źródło informacji w badaniach osadów jeziornych. Studia Limnologica et Telmatologica 112: 9-28.
Szeroczyńska K. 2002. Human impact on lakes recorded in the remains of Cladocera (Crusta-cea). Quaternary International 95-96: 165--174.
Szeroczyńska K., Zawisza E. 2007. Paleolimnologia – historia rozwoju jezior w Polsce w świetle badań fauny wioślarek. Studia Limnologica et Telmatologica 1(1): 51-60.
Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. PWN, Warszawa.
Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
Twardy J., Żurek S., Forysiak J. 2010 Torfowisko Żabieniec: Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach; Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Wasylikowa K., 1964. Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny 13: 261-417.
Wasylikowa K. 2011. Wiek osadów spągowych torfowiska Silne Bagno koło Witowa w świetle analizy pyłkowej. Warsztaty Naukowe „Torfowiska w krajobrazie przekształconym – funkcjonowanie i ochrona”. Wawrzkowizna, 1–3 czerwca 2011: 93-94
Żurek S. 1987. Złoża torfowe Polski na tle stref torfowych Europy. Dokumentacja Geograficzna 4: 1-84.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
